Welkom in Het Behouden Blik

Een parel op het Groninger Hoogeland, waar u bij binnenkomst onvermijdelijk getroffen wordt door, in meer of mindere mate, de Blik van Herkenning!

In dit museum treft u een collectie blikken en verpakkingen van Nederlandse merken  van voornamelijk koffie – thee en cacao. De collectie omvat  ruim 4500 blikken, verpakkingen en reclame-uitingen, die we u niet allemaal tegelijk (kunnen) laten zien.  In het Seizoensblik ziet u daarom elke paar maanden een ander onderdeel van de verzameling nader belicht.  Ontstaan vanuit de particuliere verzameling van Carin van de Wal, wordt deze sinds 2001 als museumcollectie gepresenteerd.
Sinds begin 2010 is de gehele collectie in de Stichting Het Behouden Blik ondergebracht.

 

Niet achter glas
Als museum zijn wij bijzonder, want in tegenstelling tot andere musea, mag hier alles vastgepakt worden. Waarom dat is? Om de informatie die de blikken geven ten volle te kunnen beleven.

Kijken we naar de presentatie van de collectie, dan valt op dat alle objecten per merk worden gepresenteerd. Hierdoor wordt in één oogopslag duidelijk wat een merk c.q. een fabriek in de loop van de jaren voor producten heeft ontwikkeld en hoe die werden verpakt. Wat dan al snel opvalt is dat alle ontwikkelingen die wij als samenleving in Nederland hebben doorgemaakt zichtbaar worden aan de hand van de verschillende blikken en verpakkingen. Deze bieden als het ware een kijkje in de keuken van onze samenleving en vertegenwoordigen onze eigen sociaaleconomische geschiedenis.

 

Van Melle
Allereerst laten we de blikken van de firma Van Melle zien. Bijzondere blikken qua vormgeving en bedrukking. Bekend van de suikerballetjes en de ijsbonbons en groot geworden met de toffees

 

Tiktak

De Groninger koffiebranderij K. Tiktak, sinds  1 mei 1870, gevestigd aan het Damsterdiep in Groningen is vooral bekend geworden van de TikTak’s namiddag thee in de sprekende gele verpakking met de haan. Drinkt u koffie of thee in Het Blik, dan is de kans groot dat u de zachte smaak van deze enige nog overgebleven van oorsprong Groninger branderij herkent.

Een uniek reclame instrument waren de zogenaamde TikTak shows die van 1949 tot 1970 in de drie Noordelijke provincies werden gehouden. Jean en Joop Kok (en familie) stelden in opdracht van het bedrijf jaarlijks een show samen waarin de meest vooraanstaande artiesten acte de présence gaven. Via het spaarpuntensysteem (de tiktakjes) kon het entreekaartje bij elkaar gespaard worden, al dan niet met bijbetaling. Een uitgelezen kans op een avond uit in de eigen omgeving.

Tegenwoordig is het bedrijf gevestigd op het industrieterrein en is het onderdeel van de Segafredo organisatie. De koffie wordt nog altijd gebrand en is via de groothandel verkrijgbaar.

 

 

 

 

Douwe Egberts, sinds 1753
De producten van Egbert Douwes ofwel Douwe Egberts zijn in ruime mate in de collectie opgenomen. Met dank aan het bedrijfsbureau van Sara Lee/De, te Utrecht, van wie wij verschillende zaken hebben mogen ontvangen voor de verzameling. Met name de folder voor de eerste Nederlandse pop-up boeken “Roodkapje” en “Assepoester” die in de jaren ’60 van de vorige eeuw zijn uitgegeven is een bijzonder voorwerp in de verzameling.

Alle aanwezige plaatjesalbums  van DE zijn compleet en bij elkaar gespaard/gegeten door de voorzitter van de Stichting Het Behouden Blik, de heer Hollebrandse. Na Kleurenvlucht (1948) en de albums over Indië is in 1954 het eerste landenalbum, Australië, uitgegeven. Een serie die in 1965 werd afgesloten met het album Griekenland.

 

In Het Behouden Blik is veel materiaal aanwezig over de spaarwoede van de Nederlanders. Zegeltjes werden geplakt, vlaggetjes gespaard, punten verzameld, zowel voor de eigen cadeaus als voor de penningmeester van de vereniging (Broekema’s koffie en thee). Maar het bedrijf wat deze spaarwoede bij uitstek heeft uitgewerkt en de bedenker was van de Geschenkenwinkels is toch DE. Uiteraard is ook het overbekende serviesgoed in Het Behouden Blik aanwezig.
Zou er één keuken in Nederland te vinden zijn waar geen product of artikel van Douwe Egberts te vinden is?

 

 

Verkade

Wie kent ze niet? De gele beschuitbussen van Verkade met de Oost-Indische kers erop afgebeeld. Ontworpen door Cees Dekker waren ze meer dan 25 jaar lang een zeer succesvol reclame artikel.  Bijzonder aan deze blikken is dat ze in nooit in reproductie genomen zijn. Heb je een dergelijke Verkade beschuitbus, dan is het altijd een origineel exemplaar. De handtekening onderin het blik verraad het moment van produceren.

Uiteraard ontbreken in de verzameling ook de plaatjesalbums en de bekende nachtlichtjes niet, uit de tijd dat “Geluk heel gewoon was”…..

Begonnen in 1886 als de Stoom brood-, beschuit- en koekfabriek De Ruijter is het bedrijf tegenwoordig in handen van United Biscuits. Aangezien wij als Nederlanders erg trouw zijn aan bepaalde merken en deze daarmee marktaandeel garanderen is de naam Verkade gehandhaafd gebleven. Zelfs de reclame met de meisjes van Verkade is nog regelmatig te zien. In een nieuw multicultureel jasje gestoken weliswaar, maar nog steeds de vertrouwde kwaliteit uitstralend.

 

Van Nelle
Voor ieder herkenbaar zijn de grote rood/gele winkelblikken van Van Nelle. Ontworpen door Jac. Jongert hebben ze jarenlang het straatbeeld bepaald. Van Nelle had niet alleen aandacht voor de verpakking van haar producten, maar voorzag ook de openbare ruimte veelvuldig van hoogwaardige reclame-uitingen. Het is goed hierbij te bedenken dat in 1930 toen de rood/gele blikken voor het eerst gelanceerd werden het publiek ze vreselijk lelijk vond. Men moest duidelijk wennen aan de overgang van de sierlijke vormgeving uit de periode van de Art Nouveau naar de strakke belijning  van de nieuwe zakelijkheid.

Bijzonder is ook het blik waarop de foto van Nellie is afgebeeld, de koffiejuffrouw van het bedrijf die daarmee als beeldmerk werd in gezet. Bovendien biedt de collectie volop gelegenheid nog weer even terug in de huid te kruipen van de beroemde kabouter Piggelmee.
De woorden: “In het land der blonde duinen,
en niet heel ver van de zee
woonde eens een dwergenpaartje,
en dat heette Piggelmee”, komen de meeste van u zeer bekend voor.

We kunnen ons afvragen wie wie groot gemaakt heeft: Piggelmee Van Nelle of juist andersom?

 

De Gruyter

Met de blikken van De Gruyter is het allemaal begonnen.
De eerste blikken werden al begin jaren ’70 verkregen. Oma deed in die tijd de boodschappen bij de supermarkt van De Gruyter in Middelburg en had vele mooie blikverpakkingen van deze firma in de kast staan. Toch ging haar voorkeur uit naar de nieuwe voorraadbussen in de knalkleuren van die tijd. Zij kocht deze in de kleuren oranje, bruin, paars en groen bij de firma Blokker die toen ook al bestond en gaf haar oude spulletjes graag door aan  de huidige beheerder van het museum.

Tussen de vele blikken staat het bekende De Gruyter servies, maar ook de chocolade kan en bovendien zien we op verschillende plekken ook de verschillende cadeautjes van het overbekende “snoepje van de week”.

Kent u nog de slogan: En betere waar en 10% alleen de Gruyter!

 

Droste
Over de firma ‘Droste’ zijn in totaal drie gedenkboeken geschreven, die alle drie in het museum aanwezig zijn. Vooral het boekje van Jan Feith met illustraties van Jo Spier is zeer bijzonder.

Toch geldt ook hier dat iedereen wel bekend is met de wereldberoemde verpleegsterscacao. De kartonnen bonbondozen kunnen nog regelmatig op rommelmarkten worden gevonden. In Het Behouden Blik beschikken we inmiddels over een zeer respectabel aantal verschillende dozen.

Bijzonder is ook het verhaal rondom het rode kruisje op de band van de verpleegster die op de blikjes van vóór 1914 staat afgebeeld. De heilzame cacao werd hierdoor, in die tijd, ineens geassocieerd met de organisatie Het Rode Kruis die hiervoor een rechtszaak tegen Droste aanspande. Dit leverde de eerste commerciële rechtszaak in ons land op die door Het Rode Kruis gewonnen werd. Vanaf dat moment wordt het rode kruis dus niet langer op de blikjes afgebeeld. Voor de Amerikaanse markt is een ander beeldmerk bedacht, aangezien de verzorgende beroepen daar niet commercieel mogen worden afgebeeld. Tot op de dag van vandaag wordt de Droste cacao verkocht met als beeldmerk het boertje en boerinnetje, de ‘boy en girl tins’.

 

 

Van Houten’s cacao

Op 15 april 1815 vraagt Casparus van Houten toestemming om een ‘chocolaatfabriq’ op te richten. Op 4 april 1828 verkrijgt zoon Coenraad Johannes van Houten het door Koning Willem I verleende octrooi op het door hem uitgevonden procedé voor het verkrijgen van oplosbare cacao in poedervorm.

Van Houten Cacao was zijn tijd al ver vooruit met veel aandacht voor reclamecampagnes. Een van de slogans was:

‘Van Houten’s cacao
beste en goedkoopste
in het gebruik’.

 

Bijzonder om naast de ondernemersgeest ook te kijken naar de vormgeving van de verschillende blikken en reclameposters. Steeds in de geest van de tijd waarin ze werden uitgegeven en altijd met veel aandacht en zorg gemaakt door gerenommeerde kunstenaars. “De Adelaar” was naast het eerste beeldmerk op de verpakkingen ook de naam van de muziekvereniging voor de personeelsleden. Onder de Duitse overheersing is het beeldmerk van de adelaar aangepast en veranderde de stand van de vleugels om elke associatie hiermee te vermijden. Stefan Schlessinger is verantwoordelijk voor het ontwerp van het bekende VH logo in rood/wit wat tot op de dag van vandaag gebruikt wordt.

Bijzonder, want de bedrijven bestaan immers niet meer?

Tot slot

Deze blik in ‘t rond geeft uiteraard maar een kleine inkijk in de verzameling. De seizoensblikken geven meer achtergrond informatie, maar uiteraard bent u van harte uitgenodigd eens zelf een blik te komen werpen op de volledige verzameling!